روح انسانی در عالم مجرّدات پیش از ورود به دنیا حقیقت زیبایی و حُسن مطلق را بی پرده و مشاهده نموده است . پس در این دنیا چون حسن ظاهری و مجازی را می بیند ، از آن جمال مطلق که در پیش با آن آشنا شده بود یاد می کند . غم هجران به او دست می دهد و هوای عشق او را بر می دارد ، فریفته جمال می شود و همانند مرغی است که می خواهد از قفس عالم طبع پرواز کند . بنابراین عواطف و عوامل محبت همه همان شوق لقای حق است .

اما عشق جسمانی مانند حُسن صوری مجازی است ، اما عشق حقیقی سودایی است که بر سر حکیم می زند . هم چنانکه عشق مجازی سبب خروج جسم از عقیمی و تولد فرزند و مایه بقای نوع است ، عشق حقیقی نیز روح و عقل را از عقیمی رهایی داده مایه ی ادراک اشراقی و دریافتن زندگانی جاودانی یعنی نیل به معرفت جمال حقیقت و خیر مطلق و زندگانی روحانی می گردد .

آدمی به کمال و دانش آنگاه می رسد که به تعقل واصل و به مشاهده جمال او نائل آید .

عشق ها گر زین سر و گر زان سر است
عاقبت ما را بدان شَه رهبر است